TOHUMLU BİTKİLERDE ÜREME Karada yaşayan bitkilerin çoğunu tohumlu bitkiler oluştu¬rur. Açık denizler ve kutuplar hariç hemen her yerde çiçekli bitkilere rastlamak mümkündür. Bu bitkilerde to¬hum eşeyli üremeyi sağlar. Çiçeği olup da tohum oluştur¬mayan bitkiler eşeyli üreyemezler. Tohumlu bitkilerin üreme organları çiçeklerdir. Çiçeklerin çoğunda erkek ve dişi üreme organı birlikte bulunur. Bu tip çiçeklere tam çiçek (erselik); bunların birinden yoksun olanlara da eksik çiçek denir. Erkek organı olup da, dişi organı olmayan çiçeklere erkek çiçek, dişi organı olup, erkek organı olmayan çiçeklere de dişi çiçek denir. İncir, dut, kavak ve söğüt gibi bitkilerde erkek ve dişi çiçek farklı bitkiler üzerinde gelişir. Fındık, ceviz, kabak, mısır, buğday ve elma gibi bitkilerde ise erkek ve dişi çiçek aynı bitki üzerinde bulunur. 1. Çiçeğin Yapısı Bir çiçek dıştan içe doğru çanak yaprak (kalix), taç yaprak (korolla), erkek organ (stamen) ve dişi organdan (pistil) meydana gelmiştir. Çiçek, bitkiye çiçek sapı denilen yapı ile bağlanır. Çiçeğin organları ise çiçek sapının uç kısmın¬da bulunan çiçek tablasında bulunur. Ayrıca çiçek tablası bazı bitkilerde salgı görevi yapar. Buradan çeşitli şekerli maddeler salgılanır. Bunlara bal özü (nektaryum) denir. Böcekler bunları yemek için geldiklerinde, taşıdıkları polenlerle tozlaşmayı da sağlarlar. Bu açıklamalardan sonra çiçeğin organlarına ve kısaca görevlerine değinelim. ÇİÇEĞİN KISIMLARI Çiçek Sapı Çiçek Tablası (Periant) Çanak Yaprak (Kaliks) Taç Yaprak (Korolla) Erkek Organ (Stamen) Filament Anter Dişi Organ (Pistil) Tepecik Dişicik Borusu Yumurtalık a. Çiçek Tablası (Periant) Çiçek tablası, üremede herhangi bir fonksiyonu olma¬masına rağmen çiçeğin üreme organlarını taşır ve belirli bir süre bu organları korur. Çanak Yapraklar (Kaliks): Çiçeğin dış halkasında bu lunan yeşil yapraklardır. Çiçek gonca halinde iken iç kısımları korur. Taç Yapraklar (Korolla): Çiçeğin ikinci halkasında çeşitli renklerde olabilen taç yapraklar bulunur. Bu yapraklar iç organları korumakla birlikte, daha ziyade çeşitli renkleri ile böcekleri çekme görevini üstlenirler. b. Erkek Organ (Stamen) Çiçekte taç yapraklardan sonra erkek organlar yer alır. Erkek organ bir sapçık (filament) ve bir başçık (anter)tan meydana gelmiştir. Başçık: Teka denilen iki parçadan, her teka da ikişer keseden meydana gelmiştir. Başçıktaki çiçek tozu keselerindeki polen ana hücrelerinden mayoz bölünme ile haploit (n) kromozomlu hücreler mey¬dana gelir (mikrospor). Daha sonra bunlar tekrar mitozla bölünerek polenleri oluştururlar. Keseler olgun¬laştıkları zaman parçalanır ve polenler serbest hale geçerler. Sapçık: Anteri çiçek tablasına bağlayan iletim demet¬lerinden meydana gelmiş çubuk şeklinde bir yapıdır. Sapçık, anteri yükselterek polenlerin havada rüzgarla veya böceklerle tozlaşmasını sağlamaktadır. c. Dişi Organ (Pistil) Çiçekte bir veya birden fazla dişi organ bulunabilir. Dişi organlar da çiçeğin diğer kısımları gibi yaprağın değişimi (metamorfoz) sonucu meydana gelmiştir. Dişi organı meydana getiren yapraklara (gelişme sonucu meyveyi meydana getireceklerinden) meyve yapraklan (karpel) adı verilir. Dişi organ, birçok bitki türünde erkek organa göre farklı seviyede bulunur.Genel olarak testi şeklinde olan bir dişi organ; tepecik, dişicik borusu, yu¬murtalık olmak üzere üç kısımdan meydana gelmiştir. Tepecik (Stigma): Dişicik borusunun üstünde, girintili çıkıntılı, nemli bir yerdir. Polenlerin tutunmasını ve çim¬lenmesini sağlar. Dişicik Borusu (Stilus): Yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmıdır. Polen tüplerinin geçebileceği özel bir dokuya sahiptir. Yumurtalık (Ovaryum): Dişi organın testi gibi şişkince olan kısmına yumurtalık denir. Yukarıda da belirtildiği gibi, yumurtalık meyve yaprağı adı verilen bir veya da¬ha çok yaprağın kıvrılarak testi şeklini almasıyla mey¬dana gelmiş bir yapıdır. Yumurtalığın içinde ilerde to¬hum haline dönüşecek tohum taslakları bulunur. To¬hum taslakları göbek bağı (funikulus...